Vaslav
Arthur Japin
5e druk
Samenvatting Vaslav
Peter
Peter is in dienst bij de familie Nijinski in het stadje Sankt Moritz. De familie is daar een jaar geleden komen wonen en via zijn jeugdvriendin Lise krijgt hij de baan aangeboden voor 25 francs per maand. Peter is min of meer de technische hulp in het huis: hij zorgt elke morgen voor warm water. Hij zit dicht op de huid van Vaslav Nijinski, de beroemde balletdanser, die met zijn vrouw Romola, zijn schoonmoeder en zijn dochtertje Kyra (vier jaar) in het huis woont. Op dat moment heeft hij geen werk, omdat Romola hem van zijn vroegere geliefde Sergei Pavlovitsj heeft “ afgesnoept.” Die was zo boos dat hij geen werk meer had in zijn Ballets Russes. Daarin was Vaslav Nijinski de grote wereldster. Een van de dingen waarom hij zo beroemd was, is de zweefspong. Vaslav is in staat om een sprong te maken, waardoor het net leek alsof hij in de lucht kon blijven zweven.
Het is 19 januari 1919. Op die dag staat er veel te gebeuren. Peter heeft al aan zijn mevrouw aangegeven dat Vaslav de laatste tijd steeds raardere dingen uithaalt. Hij voorvoelt dat er iets staat te gebeuren. Romola gelooft dat op dat moment niet. Maar het begint die morgen al met de verdwijning van Kyra uit haar bedje. Haar vader heeft haar meegenomen naar een plek waar hij met haar knuffelt. Peter kent die plek en gaat hem en Kyra ophalen. Hij belooft niets te zeggen tegen Romola. Daarna gaat hij aan zijn gewone huishoudelijke karweitjes beginnen. Hij heeft ook een jeugdvriendin Lise met wie hij nog niet getrouwd is, maar die hij beloofd heeft ooit een huis voor haar te bouwen en met wie hij wel seksueel contact in het huis van Nijinski heeft.
Peter is nooit verder gekomen dan zijn bergdorp maar hij blijft wel dromen om andere dingen van de wereld te zien en hij is al een keer met Vaslav naar Lausanne geweest om Kyra op te halen. Hij was toen in een theater terecht gekomen en hij had zijn ogen uitgekeken bij het zien van zijn eerste toneelstuk. Ook had hij beseft dat Vaslav een heel bijzondere man was die door veel mensen werd gekend.
Terwijl hij verder vertelt over zijn bezigheden voor de dag (het bad klaarmaken van Vaslav, hem scheren etc.) vertelt hij ook over zijn jeugd waarin zijn boer Noldo toeristen rondleidt in de bergen. Een daarvan was een bijzondere man, de filosoof Nietzsche die veel aandacht had besteed aan het begrip liefde en vooral Peter de liefde voor de natuur had bijgebracht. Toen hij wat geschenkjes kreeg (kiezels, een dood dier en een afbeelding van de natuur op rijstpapier) had hij die begraven. In deel IV graaft hij die weer op.
Om acht uur komt ene mijnheer Hanselmann,(patisserie-eigenaar die mediator wil zijn tussen Vaslav en Sergei) die een brief heeft voor Vaslav. Peter moet die geven. Het is een uitnodiging van Sergei Pavlovitsj om in een blokhut in de bergen bij elkaar te komen. Sergei Pavlovitsj is de oude homoseksuele geliefde van Vaslav en hij wil deze dag een ontmoeting met hem hebben. Dat gesprek zal om 11 uur plaatsvinden en Peter moet het contact leggen . Hij krijgt wat geld daarvoor in de plaats. Van Vaslav heeft Peter regelmatig verhalen gehoord over de seksuele uitspattingen van de mannen (sodomie) en die heeft hij verteld aan zijn vriendin Lise. Samen hebben ze er vaak om gelachen.
Peter ziet dat Vaslav oefeningen aan het doen is voor het benefietoptreden van die middag. Het is zijn comeback in een hotel in de stad en hij moet de voorstelling doen met hulp van een pianiste Asseo . Die komt ook naar het huis, omdat ze wil weten wat ze gaan spelen. Maar Vaslav stuurt haar gewoon weg. Hij weet nog niet wat hij zal dansen, beweert hij.
Daarna wordt ook zijn verleden verteld. Hij is van Pools-Russische afkomst. Zijn vader heeft zijn moeder in de steek gelaten en hij is opgenomen geweest in de balletschool van de tsaar in St. Petersburg. Sergei Pavlovitsj heeft hem daar vandaan gehaald en hem werk aangeboden. Deze Sergei Pavlovitsj is veel ouder en hij is de commercieel leider van een beroemd balletgezelschap “Ballets Russes.” Na de romance van Vaslav met Romola is er een breuk ontstaan en heeft Sergei Pavlovitsj ervoor gezorgd dat Vaslav Nijinski geen werk meer heeft. Het gezin hoopt nu op een comeback, maar daar is Sergei Pavlovitsj niet bij nodig. Peter geeft de brief om 10 uur en Vaslav stuurt hem naar de blokhut om Sergei Pavlovitsj te ontmoeten. Die vindt het erg teleurstellend, wanneer alleen de huisknecht komt en dat Vaslav besloten heeft hem niet te ontmoeten.
Sergei Pavlovitsj
Sergei is een personale verteller. Hij is 46 jaar ( Vaslav Nijinski is dertig) Hij is erg kunstzinnig aangelegd en heeft veel visie op de kunst door zijn opvoeding gekregen. Hij is de commercieel leider van het Ballets Russes. Enkele jaren geleden is Vaslav Nijinski bij hem weggegaan, omdat de minder begaafde danseres maar fanatieke volhoudster Romola vanaf het eerste moment verliefd op Vaslav Nijinski werd en zich voorgenomen had Vaslav Nijinski aan de haak te slaan. Na de afloop van de Eerste Wereldoorlog had hij beseft dat hij maar een ding wilde: Vaslav Nijinski terughalen.
Hij vertelt in een flashback hoe hij tien jaar geleden Vaslav Nijinski ontmoet heeft en wat ze allemaal uitgehaald hebben. Op seksueel gebied schijnt Vaslav Nijinski ook bijzondere capaciteiten gehad te hebben. Vaslav Nijinski was een mooie, jonge danser. Peter vertelt Sergei Pavlovitsj dat Vaslav Nijinski aan een ernstige ziekte lijdt en hij hoopt dat de komst van Sergei Pavlovitsj misschien kan helpen in het genezingsproces.
Sergei had definitief de hoop opgegeven toen hij een geboortekaartje van Kyra kreeg. Bovendien was de Eerste Wereldoorlog uitgebroken en was er minder belangstelling voor de balletten gekomen. Romola had zich binnengedrongen in het gezelschap, hoewel ze duidelijk mindere capaciteiten had. Populair werd ze daardoor nooit in het gezelschap van de balletdanseressen. Toen ze Vaslav Nijinski ingepalmd had, had ze ervoor gezorgd dat ze binnen enkele maanden waren getrouwd en dat ze een kind kreeg. Daardoor werd de verwijdering tussen de twee mannen compleet.
Peter vertelt op die morgen dat hij het ziektebeeld van Vaslav Nijinski herkent. De filosoof Nietzsche, die hij in zijn jeugd tijdens de wandelingen met zijn broer Noldo heeft ontmoet, begon ook altijd over liefde te praten. Sergei Pavlovitsj geeft aan dat Vaslav Nijinski in de seksuele relatie met hem ook geweldig was. Sodomie was in die tijd echter een groot taboe. Peter vertelt dat Vaslav Nijinski steeds gekkere dingen gaat doen en dat hij bezorgd is om zijn baas. Sergei Pavlovitsj wil graag nog een keer met Vaslav Nijinski naar Venetië waar ze een leuke tijd hebben gehad, maar in die stad waren ook al de eerste tekenen van verwijdering te constateren. Sergei Pavlovitsj was al eerder in die stad geweest met een andere liefde. Er was toen een toren naar beneden komen zetten.
Wanneer Peter vanwege de tijd die dringt, op zijn horloge kijkt, herkent Sergei Pavlovitsj het horloge dat hij ooit aan Vaslav Nijinski heeft gegeven. Het middaguur is al aangebroken en ineens komt er een auto hard aanrijden. Ze kunnen nog niet zien wie er achter het stuur zit, maar beiden schrikken wel
Romola
Romola vertelt eerst in een perspectief van dertig jaar wat er die dag (19 januari 1919) is gebeurd en dat haar leven met Vaslav Nijinski eigenlijk toen pas was begonnen.
Ze hoort op de negentiende januari van Lise dat Sergei Pavlovitsj in de blokhut op Vaslav Nijinski wacht en ze is woedend over het feit dat die ex-geliefde van haar man nu net op dit moment is komen opdagen. Ze kan hem er helemaal niet bij gebruiken. . Ze wil niet dat die haar dag komt verstieren en ze rijdt met Lise naar de hut. Het is de auto die aan het einde van het vorige deel kwam aanrijden. Ze is woedend op Sergei Pavlovitsj en vraagt waarom hij gekomen is. Hij zegt een uitnodiging te hebben gekregen en Romola herkent het handschrift van haar stiekeme moeder. Die had schoon genoeg van de relatie tussen haar dochter en schoonzoon.
Dan vertelt ze ook wat ze allemaal na 1919 heeft meegemaakt. Ze werd echt verliefd op Vaslav Nijinski en wilde hem graag hem hebben. Daar had ze een hele tijd voor gevochten. Haar moeder zag helemaal niets in hem. Na het mislukte benefietoptreden op 19 januari 1919 was een zwaar leven begonnen met Vaslav Nijinski die aan schizofrenie leed. Ze gaat met hem mee naar de psychiater Bleuler die hem een hopeloos geval vindt. Hij raadt haar aan te scheiden van Vaslav, maar dat advies negeert ze eigenwijs. Ze heeft haar man willen hebben en nu het tegenzit, vindt ze het niet juist om hem in de steek te laten. Haar stiefvader zorgt er echter voor dat Vaslav Nijinski wordt opgepakt en naar een inrichting gebracht, wanneer ze een keer niet thuis is.
In een flashback beweert ze dat Vaslav Nijinski walgde van zijn relatie met Sergei. De seksuele verkrachting in de eerste nacht moet verschrikkelijk voor hem geweest zijn.
Romola gelooft niet dat Vaslav Nijinski krankzinnig is en ze haalt hem weer uit de inrichting. Ze gaat hem thuis verzorgen en er komt zelfs nog een tweede dochtertje bij, Tamara. Ze doet alles om hem te laten genezen (artsen, psychiaters, het alternatieve circuit, een bezoek aan Lourdes) Vaslav Nijinski is namelijk gestopt met praten en slechts een enkele keer praat hij , zoals bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Dat wordt ook een heel moeilijke periode: krankzinnigen waren niet de geliefdste bevolkingscategorie van de Duitsers. De psychiatrische instellingen moeten de patiënten laten oppakken die vrijwel allemaal omgebracht werden in concentratiekampen. Gelukkig had de directeur hem net op tijd vrij gelaten, waardoor hij aan de vernietigingskampen was ontsnapt. Maar ze hadden heel Oost-Europa moeten doorkruisen om uit de handen van de bezetters te blijven. Aan het einde van de oorlog overleven ze ook nog een Amerikaans bombardement. Het leven van Vaslav Nijinski is dus niet over rozen gegaan.
In het laatste hoofdstuk vertelt Romola weer over het bezoek aan de blokhut met Sergei. Hij zegt dat hij Vaslav Nijinski weer een keer wil zien dansen. Ook geeft ze aan dat Peter de enige geweest is die haar verteld had dat Vaslav Nijinski zo’n vreemd gedrag was vertonen. Maar ze had het genegeerd. Ze smeekt Sergei Pavlovitsj om niet naar de benefietvoorstelling te komen kijken en Vaslav Nijinski los te laten. Maar Sergei zegt dat hij Vaslav niet kan loslaten.
Peter
Peter doet verslag van de laatste uren van 19 januari 1919. Hij doet dat weer in kleine hoofdstukken die een tijdsaanduiding hebben. Hij heeft immers het horloge van Vaslav gekregen.
Vaslav besluit aantekeningen te maken in een dagboek over wat hij elke dag doet. Het gaat hier nog om gewone dingen en Peter vraagt zich af waarom hij dat doet. Hij gaat met Vaslav het kostuum ophalen dat een naaister voor hem heeft gemaakt. Hij vertelt ook over de neiging die Vaslav ineens heeft om alles weg te geven en iedereen geschenkjes te geven. Hij doet dat onder invloed van Tolstoj, denkt Romola. Peter heeft ook een keer gevraagd aan Vaslav of hij de beroemde zweefsprong voor hem wil doen. Vaslav weigert, maar wanneer ze later met Kyra aan het nadelen zijn, doet hij die sprong wel in de vrije natuur. Peter is erg onder de indruk. Enkele dagen voor 19 januari 1919 heeft Vaslav Nijinski aan Peter zijn dure horloge gegeven. Dat had hij zelf van Sergei Pavlovitsj gekregen.
Peter denkt na over zijn liefde voor Lise: vanaf hun kindertijd zijn ze samen, maar mist hij daardoor toch misschien enige passie. Alles is vanaf het begin zo gewoon geweest. Hij heeft beloofd een huis voor haar te bouwen. Lise is de toestand in het huis van de Nijinski’s zat en wil weg met Peter. Ze voelt de dreiging aankomen. Peter zou wel eens wat anders willen. Het geval met Vaslav Nijinski doet hem terugdenken aan de ontmoetingen met Nietzsche. Ook Vaslav Nijinski begint de laatste tijd over de liefde te oreren.
Dan beschrijft hij de laatste voorstelling in het luxe hotel in het skioord. De zaal is uitverkocht. De voorbereiding van Vaslav Nijinski duurt wel 23 minuten, zonder dat hij danst. Het publiek wordt ongeduldig, de pianiste Asseo wanhopig. Romola komt het toneel oplopen en spoort Vaslav aan om te beginnen. Die reageert woedend. Daarna vertelt hij dat hij de oorlog gaat uitbeelding. Het is een woest en lelijk ballet. Daarna beeldt hij een scene uit waarin hij zichzelf kruisigt. Ziet hij zich als Jezus? Later zal hij in zijn dagboeken beweren dat hij God is, dus dat is heel goed mogelijk.
VN eindigt met de beroemde zweefsprong. En dan zegt hij d legendarische woorden “ En nu is het paardje moe Er komt veel commotie in de zaal. Peter neemt zijn meester in bescherming mee naar de kleedkamer van het hotel. Ineens staat Sergei Pavlovitsj voor hun neus. Hij komt afscheid nemen en hij wast de voeten van zijn grote ex-geliefde. (Jezus symboliek). Daarna brengt Peter zijn meester naar huis. Het geplande diner komt te vervallen en de huishoudster Marie heeft dus voor niets gekookt.
Peter heeft gehoord van Vaslav Nijinski dat je je dromen niet moet uitstellen. Hij denkt terug aan de situatie waarin hij de begraven schatten van Nietzsche weer opgraaft. Ze zijn min of meer verloren gegaan (o.a. de tekening op rijstpapier die hij toen zo mooi vond) Hij heeft beseft dat je je dromen moet waarmaken. Hij zal dat ter harte nemen en hij zal het dorp waarin hij sinds zijn geboorte woont, verlaten en de wereld intrekken om zijn dromen waar te maken.
Daarna is er nog een soort gedicht van Vaslav, waarin hij steeds herhaalt dat de liefde in de wereld zo belangrijk is.
Ik wil je zeggen dat ik hou van jou jou
Ik wil je zeggen dat ik hou van jou jou
Ik wil je zeggen dat ik liefheb, liefheb, liefheb
Ik wil je zeggen dat ik liefheb, liefheb,liefheb
Thema en Motieven
Thema
Het belangrijkste thema in het boek is toch wel het leven van Vaslav Nijinski. Het hele verhaal gaat over hem. Hij vertelt het verhaal niet zelf, maar drie mensen die hem heel goed kenden, namelijk Peter, Vaslav’s bediende, Romala, zijn vrouw, en Sergej, zijn minnaar. Zijn levensverhaal staat centraal in zijn boek. Het verhaal speelt zich voornamelijk af op het moment dat hij bekent maakt dat hij stopt met dansen. Je volgt de gedachtegang van de drie personen. Zij dwalen af naar hun herinneringen over hem, waardoor je steeds meer over zijn leven te weten komt. Japin is heel erg geïnteresseerd geweest in zijn leven. En voornamelijk ook wat voor een effect het had bij de mensen om hem heen, en waarom hij eigenlijk gestopt is.
Motieven
- Het belangrijkste motief in het boek is de liefde. Romala houdt van Vaslav. Sergej houdt ook van Vaslav. Peter houdt al zijn hele leven van het kamermeisje Lise. En Vaslav is druk bezig door met liefde de vrede op aarde terug te laten keren. Liefde staat heel centraal in het boek. Ook valt het heel erg op dat Vaslav nooit een vlieg kwaad doet. Hij is als het ware de liefde zelve.
- Een ander terug komend motief is dromen najagen. Ook alle vertellers hebben een droom die ze najagen. Romala heeft besloten, nadat ze Vaslav voor het eerst zag dansen, dat ze met hem wilde trouwen. Ze heeft er alles aangedaan om dit doel te bereiken. Sergej wordt in het boek als heel lelijk beschreven, dit weet hij zelf ook. Hij doet er alles aan om toch zijn steentje bij te kunnen dragen in de ballet wereld. Peter’s grote droom is om uit het dal weg te gaan en de wereld rond te reizen. Bij de twee andere vertellers is hun droom al verwezenlijkt, alleen Peter doet het pas als Vaslav is gestopt met dansen, omdat hij inziet dat je nergens op moet wachten. Vaslav zijn grote droom is om de wereld met liefde weer in vrede te krijgen. Als hij echter merkt dat dit hem nooit gaat lukken wordt hij gek in zijn hoofd. Hij wordt psychisch gek.
Stroming
Peter Peter is de enige persoon in het boek die zijn problemen doorziet en eindelijk begint met leven. Hij is verloofd met Lise en hij heeft zijn hele leven al in Sankt Moritz gewoond. Toen hij jonger was heeft hij wel eens de Duitse filosoof Nietzsche rondgeleid in de bergen. Zo ontmoete hij veel mensen die de wereld bereisden. Hij was al van jongs af aan wilde hij eigenlijk al de wereld verkennen. Als Vaslav stopt met dansen ziet hij in dat het mischien toch maar eens tijd wordt om zijn grote droom achterna te jagen en hij besluit uiteindelijk op reis te gaan. Hij loopt niet weg voor zijn problemen dus past hij bij het Naturalisme
Romala Romala overziet wel wat er aan de hand is, maar ze doet er niks mee. Nadat Vaslav stopt met dansen, gaat het bergafwaarts met hem. Romala neemt alle moeite om voor hem te zorgen. Ze doet echt alles voor hem om er maar voor te zorgen dat ze bij elkaar kunnen blijven. Terwijl Vaslav al gestoord is. Daarom zou ik haar bij het realisme plaatsen.
Sergej Sergej is een duidelijk voorbeeld van de romantiek. Hij loopt weg voor zijn grote drame: dat Vaslav het Ballet Russes verlaten heeft om met Romala te trouwen en er vandoor te gaan. Hij overkomt deze schok nooit. Op de dag van het laatste optreden komt hij weer bij Vaslav kijken. Hij is duidelijk nog niet over hem heen. Hij loopt dus weg voor het leven. Hij loopt weg voor zijn eigen gevoelens.
Vaslav Vaslav past ook het beste in de romantiek. Nadat hij inziet dat hij de wereld niet in een liefdevolle plek kan veranderen, danst hij nog een keer een ‘pijnlijke’ dans. Waarin hij het leed van de wereld uitbeeld. Hierna heeft hij nooit meer gesproken. Hij laat de wereld dus achter zich en gaat de confrontatie met de weet dat hij niks kan doen niet aan.
Over het algemeen is het hoofddoel van het boek dat je je dromen na moet jagen en je problemen moet inzien en daarom er mee om gaan. Japin eindigt ook met het verhaal van Peter, omdat zijn verhaal een duidelijke boodschap heeft. Daarom hoort het boek bij het Naturalisme.
Ruimte
In het eerste geval lijkt dat het besloten plaatsje Sankt Moritz niks toevoegt aan het verhaal. Dit komt doordat het gewoon een feit is dat het daar allemaal is gebeurd en dat er niks aan te veranderen is. Maar het heeft denk ik wel degelijk invloed. Sankt Moritz is namelijk een moeilijk te bereiken dal. Waardoor je als het waren opgesloten zit met jezelf. Je kan geen kant op en gaat inzien wat het leven inhoud. Het moment dat Vaslav stopt is in de winter. De hele wereld ligt onder het sneeuw. Dit heeft als invloed dat de wereld bedekt is. Dan zien we alleen maar het mooie in de wereld. Hij is rustig en verlaten. Alsof alle pijn onder het pak verborgen ligt. Ook is er op een gegeven moment een confrontatie tussen Sergej en Romala. Dit gebeurt in een afgelegen berghut. Dit heeft als effect dat ze allebei de waarheid zeggen en dat het gesprek dat ze hebben achter blijft in die berghut en verder de wereld niet in gaat. Daarom heeft de ruimte in dit boek wel degelijk een betekenis.
Mening
Structuur
Het boek is goed gestructureerd, want het is altijd duidelijk wie er aan het woord is. Eerst krijg je een stuk van Peter, dat is onderverdeeld in tijd. Daarna krijg je Romala en Sergej die gewone hoofdstukken hebben. Als laatste komt Peter weer met de tijd indeling.
Emotie
Ik vind dat het boek de emoties goed overbrengt. Je kan helemaal meeleven met de emoties van de hoofdpersonen en de liefde die ze voor Vaslav hebben. Je krijgt in de verhalen ook negatieve kanten van de personages te zien, maar het is zo geschreven dat als je hun verhaal leest je je er toch weer overheen kunt zetten. Japin laat je alle emoties van de personages voelen.
Intentioneel
Ik denk dat de bedoeling van de schrijver is dat je je dromen na moet jagen. Het ligt er niet dik boven op. Maar het zit tussen de regels. Het komt dus niet heel erg duidelijk naar voren.
Moreel
Moreel gezien ben ik het niet overal met het boek eens. Romala leeft echt voor haar man. Ze doet alles voor hem. Ik ben zelf heel erg opgevoed met het idee dat je op je eigen benen moet staan. En ook aan jezelf moet denken. Politiek gezien ben ik het wel met het boek eens. De oorlogen worden namelijk als slecht gezien. Ik ben zelf ook tegen oorlog voeren.
Realistisch
Het boek is heel erg realistisch, omdat het verhalende biografie van het leven van Vaslav is. Alles in het boek kan echt gebeurd zijn, Japin heeft ook veel onderzoek gedaan naar zijn leven.
Schrijfstijl
Japin kiest op de juiste momenten mooie woorden. Er is een passage die ik vooral heel mooi vindt. Hij schrijft heel gedetailleerd met veel stijlfiguren. Hij neemt je mee in een soort van droom. Vooral in dit stuk:
‘ ‘Ik was jong maar had al veel gezien, dankzij Maman, opera, ballet, toneel, alle grote namen van Europa, maar zoiets? Zo’n présence, zo’n karakter? Nooit. Bedwelmd zaten we te kijken, buiten adem, in trance, niet ik alleen, met mij de hele zaal. Als één man volgden we dat bovenmenselijke wezen. Het ging niet om de danser die zich daar over de planken voortbewoog, het was zijn geest die we zagen, helder alsof we met hem oog in oog stonden, het waren zijn gedachten die wij met de onze volgeden: ondeugend, beminnelijk, uitdagend. Machtig, maar licht als een veertje, als staal zo sterk, de souplesse van iedere beweging, en dan die gave om, wanneer hij sprong, maar niet op aarde terug te willen komen, Hij tartte alle wetten van de zwaartekracht. De moeilijkst pirouettes, de zwaarste tours en l’air maakte hij nonchalant, alsof het hem niks kostte. Wat wij die avond zagen was geen dans, geen danser zelfs, het was de menselijke ziel die los probeert te breken uit dit leven. Mensen sprongen overeind, buiten zichzelf van bewondering. Ze schreeuwden, ze huilden, ze bedolven de bühne onder boeketten, handschoenen, waaiers, programma’s. En daartussen stond hij, dat visioen, Valsav, onaantastbaar.’ ’ (pagina 65)
In dit stukje verteld Romala aan Peter de eerste keer dat zij Vaslav zag dansen. Japin beschrijft het hier, vind ik, op een prachtige manier.
